Στο πλαίσιο του διήμερου εκδηλώσεων αφιερωμένων στη μνήμη του σπουδαίου καλλιτέχνη της παραδοσιακής μουσικής, Χρόνη Αηδονίδη, με τίτλο «Θα τραγουδήσω αγαληνά!…» που έλαβε χώρα το Σάββατο 12 και την Κυριακή 13 Οκτωβρίου στο Διδυμότειχο, η κα. Γιαννακίδου εκφώνησε την παρακάτω ομιλία:
Το μέλλον μας έχει πολύ παρελθόν.
Κυρίες και κύριοι,
Φίλες και φίλοι της Θράκης,
Συντοπίτισσες και συντοπίτες μου,
Το εκτόπισμα της μουσικής παρουσίας του Χρόνη Αηδονίδη στο πολιτισμικό πεδίο της Θράκης είναι πολύ μεγάλο και γνωστό. Όπως είναι γνωστό ότι ψάχνουμε να βρούμε τρόπους σε ένα ανάλογο επίπεδο να το διαχειριστούμε. Με αφορμή αυτήν τη συνάντηση επιτρέψτε μου να καταθέσω κάποιες σκέψεις γύρω από τη διαχείριση του πολιτιστικού μας αποθέματος καθώς υπάρχουν πολλοί ειδικοί ερευνητές που μίλησαν και θα μιλήσουν για τον εμβληματικό εκπρόσωπο της θρακιώτικης μουσικής αλλά και γιατί σκέφτηκα πως μπορεί να έχουμε στερηθεί τη φυσική παρουσία του Αηδονίδη όχι όμως την ευχέρεια να εντρυφούμε στη σκέψη του, να δούμε τη πορεία του και να παραδειγματιστούμε από τη συνέπεια με την οποία υπηρέτησε το ταλέντο του και την αγάπη του για το θρακιώτικο τραγούδι.
Στην αβεβαιότητα της μάνας του που του έλεγε συχνά-πυκνά «Ποιος θα προκόψει μ’ αυτά τα τραγούδια;» ο προικισμένος αλλά φιλομαθής και μεθοδικός Χρόνης, πατώντας γερά στην λαϊκή παράδοση, πρόκοψε και τραγούδησε ως τα πέρατα της Οικουμένης τη Θράκη.
Η τοπογραφία των ήχων στην οποία μπορούσε να ταξιδέψει ανά πάσα στιγμή η φωνή του, χαράχτηκε μέσα στο δίκτυο των μουσικών δρόμων που ακολουθούσε τις εναλλαγές του Θρακικού τοπίου και μιας κοινωνικής γεωγραφίας με πολιτισμικά χαρακτηριστικά που διαμόρφωνε το εναλλασσόμενο μωσαϊκό φύλων, εθνοτήτων, γλωσσών και θρησκειών με διάφορες κλίμακες, ρυθμούς, μελωδίες, μουσικά όργανα και χορούς. Μέσα απ’ αυτόν το μουσικό θησαυρό της Θράκης και τις δικές του μουσικές καταβολές χάραξε τον δικό του μουσικό δρόμο, τη δική του μουσική σχολή, δημιουργώντας την παράδοση του μέλλοντος. Και αυτό είναι το ζητούμενο και αυτό που μας απασχολεί.
Πώς μπορούμε να μετασχηματίσουμε δημιουργικά όλον αυτόν τον πολιτιστικό μας πλούτο δημιουργικά ώστε να καταστεί πόρος στενά συνδεδεμένος με τις οικονομικές παραμέτρους, την άμεση ή έμμεση αναπτυξιακή προστιθέμενη αξία μέσα από δράσεις ρεαλιστικές, αναπτυξιακές, ώστε να παραμείνουμε στον τόπο μας παράγοντας πολιτισμό, ανάχωμα στον όποιον αναθεωρητισμό, απάντηση στις τρεις κοινωνικές προκλήσεις, της δημογραφικής, κλιματικής και οικονομικής κρίσης, μέσα από το μονόδρομο «Πολιτισμός – Δημιουργία – Οικονομία».
Σήμερα η Θράκη, και ειδικά ο Έβρος, βρίσκεται στο προσκήνιο των νέων γεω-οικονομικών αναζητήσεων και στην αιχμή των διεθνών συζητήσεων όπως και αξία του αγροτικού χώρου ως πολιτιστικού αγαθού.
Υπάρχει ένα συμπυκνωμένο πολιτιστικό αποτύπωμα σ’ έναν τόπο με υψηλά επίπεδα βιοποικιλότητας, παρότι πληγωμένος από τις τελευταίες πυρκαγιές. Ο πολιτισμός, η πολιτιστική κληρονομιά, παίζει βασικό ρόλο στην επίτευξη των στόχων της βιώσιμης ανάπτυξης όχι γιατί περιλαμβάνεται στις σύγχρονες αναλύσεις διαφόρων μελετητών αλλά γιατί μπορεί επί της ουσίας να συμβάλλει στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα μέσα από τη γνώση που εμπεριέχει η παράδοση για τη διαχείριση του φυσικού πλούτου και γιατί έχει κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις.
Δεν θα αναπτύξω τους πυλώνες της βιώσιμης ανάπτυξης, δεν είναι του παρόντος.
Το αναφέρω ως βασικό παράγοντα και εργαλείο που εμπίπτει στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Στρατηγικής για μια «Έξυπνη, βιώσιμη και χωρίς αποκλεισμούς ανάπτυξη» και αυτό είναι υπέρ μας. Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι το πρόσφατο παρελθόν η Θράκη, και μάλιστα ο Έβρος, ζούσε με το αξιακό σύστημα του παραδοσιακού κόσμου, πολύ κοντά σ αυτό της βιώσιμης ανάπτυξης που είναι θέμα περισσότερο αξιών και λιγότερο τεχνοκρατικό.
Αγαπητοί φίλοι,
Ο πολιτισμός δεν αναφέρεται μόνο στις «υψηλές» εκφράσεις της κουλτούρας, τα εξέχοντα οικοδομήματα, τα εξαιρετικής τέχνης ή μεγάλης ιστορικής σημασίας αντικείμενα, σύμφωνα με την ξεπερασμένη πια αντίληψη του 19ου αιώνα.
Πολιτισμός είναι οι ιστορίες των μνημείων και των μνημονικών τόπων, από την προϊστορία ως τα νεότερα χρόνια, που συνυφαίνονται με τις ιστορίες των ανθρώπων, τις λατρευτικές τελετουργίες, τις μουσικές, την αρχιτεκτονική του
χώρου, τις παραδοσιακές τέχνες, τη διατροφή, τα ήθη και έθιμα. Οι παραδόσεις, δηλαδή, της περιοχής και η πνευματική καλλιέργεια των ανθρώπων που στηρίζει, ενισχύει και παράγει νέες μορφές παραγωγικών πολιτιστικών δραστηριοτήτων.
Οτιδήποτε έχει περάσει από την μεγάλη δοκιμασία των αιώνων και έρχεται στα χέρια μας, οποιαδήποτε κατάσταση, θεωρείται μνημείο.
Το πολιτισμικό τοπίο της Θράκης, και ειδικά του Έβρου, είναι ένα πολύμορφο ψηφιδωτό, η δημιουργία του οποίου συνδέεται με την πολιτισμική ιστορία του Βαλκανικού Χώρου από την εποχή της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Ο Έβρος με τις διάφορες πολιτιστικές πραγματικότητες (τουρκόφωνοι Χριστιανοί, Γκαγκαούζοι,και Καππαδόκες, Αρβανιτόφωνοι από τη Μεγάλη Γέφυρα ή/και το Ιμπρίκ Τεπέ, Αινίτες και ντόπιοι, Πόντιοι και Αδριανοπολίτες, Σαρανταεκκλησιώτες και Μαυροθαλασσίτες, Ανατολικορωμυλιώτες, Πομακόφωνοι και Ρωμά) αποτελεί ένα ζωντανό ανθρωπολογικό μουσείο. Μια ανθρωπογεωγραφία εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και μια τεράστια άυλη πολιτιστική κληρονομιά, η οποία, συσχετιζόμενη με την υλική στην οποία αποτυπώνεται, μπορεί μέσα από την πολιτιστική ερμηνεία να αναδειχθεί μαζί με όλο το πολιτικό, κοινωνικό αλλά και πολιτισμικό τοπίο του Έβρου.
Μπορούν, επίσης, να αναπτυχθούν διάφορες μορφές πολιτιστικής επιχειρηματικότητας, η οποία διασφαλίζει και τη συνέχεια της παράδοσης.
Άλλωστε όσο περισσότεροι μοιράζονται μια μουσική ή μια χειροτεχνική παράδοση, τόσο αυτή δυναμώνει και ανθεί και παράγουμε την παράδοση του μέλλοντος.
Όλος αυτός ο πλούτος μπορεί να αποτελέσει το βασικό παράγοντα για την ποιοτική αναβάθμιση του τουρισμού και της ανάπτυξης, το επίπεδο της οποίας, βέβαια, ας μην εθελοτυφλούμε, είναι ανάλογο και της ευθύνης που μας αναλογεί.
Αγαπητοί φίλοι,
Η δύναμη, η δυναμική μας και το στοιχείο προβολής του τόπου μας είναι η πολιτιστική μας ποικιλότητα Το αρνητικό πρόσημο του «θα σε στείλω στον Έβρο» μπορούμε να το κάνουμε θετικό αρκεί να επαναπροσδιορίσουμε τη σχέση μας με τους άλλους και με τον τόπο μας, τον πολιτισμό μας.
Αρκεί:
- Να ξαναδούμε και να αξιολογήσουμε το πολιτιστικό απόθεμα του τόπου τους, από τις μουσικές και το χορό, τα εθιμικά δρώμενα και τις τέχνες, τις τεχνικές και τις αγροδιατροφικές παραδόσεις μέχρι τις καλλιεργητικές και παραγωγικές πρακτικές.
- Να δούμε το αγροτικό τοπίο, τον υποδοχέα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων ως πολιτιστικό αγαθό από το οποίο μπορούμε να αντλήσουμε γνώσεις, ιδέες, έμπνευση και να το διαχειριστούμε στο πλαίσιο μιας βιώσιμης τοπικής ανάπτυξης και αξιοποίησης της τοπικότητας ως αναπτυξιακού παράγοντα.
- Να αναπτυχθούν συνέργειες και να μην υπάρχουν σε χωριά κάτω των 500 κατοίκων δύο πολιτιστικοί σύλλογοι
- Η ανταγωνιστικότητα να περάσει σε επίπεδο δημιουργικότητας. Να αντιληφθούμε ότι το ατομικό κέρδος θα προκύψει μόνο μέσα από το συλλογικό όφελος γιατί η «καταγωγή ενός ανθρώπου δεν είναι η καταγωγή ενός Εγώ, αλλά η σχέση αυτού του Εγώ με αμέτρητες άλλες φωνές».
Το DNA μας είναι ο πολιτισμός του τόπου μας, οι ρίζες μας. Να πάρουμε αυτό που έχουμε και με σεβασμό, γνώση και επιμονή να βάλουμε το μυαλό μας, την ψυχή μας, τη μνήμη του τόπου μας και να του δώσουμε νέα ζωή.
Ναι πιστεύω ότι το μέλλον μας έχει πολύ παρελθόν.
Το 2009 είχε ανακηρυχθεί ως «Έτος Χρόνη Αηδονίδη» από τη Νομαρχία Έβρου και είχα προτείνει να γίνει όσο ζούσε μια Μουσική Ακαδημία «Χρόνης Αηδονίδης», βαλκανικής εμβέλειας, που θα λειτουργούσε προς όφελος όλων μας. Αντ’ αυτού έγινε ονοματοδοσία ενός Γυμνασίου στην Αλεξανδρούπολη.
Πιστεύω ότι ο Δήμος Διδυμοτείχου με την Περιφέρεια θα θεσπίσει τα βραβεία στη μνήμη του Χρόνη Αηδονίδη για την Πρωτοβάθμια και τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση και θέμα το θρακιώτικο τραγούδι.
Εύχομαι πολύ σύντομα να προχωρήσουμε στην Καρωτή την υλοποίηση της έκθεσης «Μουσικά δίκτυα της Θράκης», που έχει μελετήσει ο Χάρης Σαρρής και είμαστε περήφανοι για αυτό, όπως και για τους τραγουδιστάδες του χωριού του Χρόνη Αηδονίδη, Δοϊτσίδη και Δημούδη, που συνεχίζει τη μουσική παράδοση της Θράκης. Τη μουσική παράδοσή μας που στεκόμαστε απέναντι της άλλοτε όπως μπροστά σε ιερό σκήνωμα και άλλοτε σαν βιαστές, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει η Μιράντα Τερζοπούλου.
Σ αυτόν τον τόπο όλο το βάρος της ιστορίας και του χρόνου που κουβαλούν τα τραγούδια- κομμάτια της ταυτότητάς το πήραν στις πλάτες τους οι τραγουδιστάδες μας. Αυτοί που έμειναν να συγκροτούν κοινότητες και πολιτιστικές ταυτότητες.
Σας ευχαριστώ.
